Yazd?r

Hepatosell?ler Karsinomlu 50 Olgunun De?erlendirilmesi

?. G?lbin AYGENCEL*, Yusuf AKCAN**

  * Hacettepe ?niversitesi T?p Fak?ltesi ?? Hastal?klar? Anabilim Dal?,

** Hacettepe ?niversitesi ?? Hastal?klar? Anabilim Dal? Gastroenteroloji B?l?m?, ANKARA

Hepatosell?ler karsinom (HCC) d?nya genelinde yayg?n olan t?m?rlerden biridir. S?kl??? b?lgesel farkl?l?klar g?sterir. Erkeklerde kad?nlara g?re 3-8 kat daha s?k rastlan?r (1). ?e?itli hepatotoksik ajanlar?n, hepatit B ve C vir?s? gibi ?e?itli viral etkenlerin ve nadir rastlanan baz? metabolik bozukluklar?n HCC riskini art?rd??? bilinmektedir (2,3).

HCC tan?s? klinik ve laboratuvar bulgular?n destekledi?i, radyolojik ve histopatolojik veriler ile konur (4-6). Tedavide erken tan? ve erken cerrahi giri?im en ?nemli yakla??md?r. Prognoz t?m?r kitlesine, say?s?na, yay?l?m?na, vask?ler invazyon ve metastaz varl???na ba?l?d?r (7-9).

Bu ?al??ma ile Hacettepe ?niversitesi T?p Fak?ltesi Gastroenteroloji Bilim Dal??nda 1985-1990 y?llar? aras? HCC tan?s? ile izlenen (rutin olarak antiHCV bak?lamad??? d?nem) olgular ile, 1995-2000 y?llar? aras? HCC tan?s? al?p izlenecek olgular?n kar??la?t?r?lmas? planlanm??t?r. A?a??da ?al??mam?z?n ilk a?amas? olan 1985-1990 y?llar? aras?ndaki HCC olgular?n?n d?k?m? sunulmu?tur.

1985-1990 y?llar? aras?nda Hacettepe ?niversitesi T?p Fak?ltesi Gastroenteroloji Bilim Dal??nda HCC tan?s? alan 50 olgu olas?l?ks?z ?rnekleme y?ntemi ile ?al??maya al?nm??t?r. Bilgilere hasta kay?tlar?ndan ula??lm??t?r. Medikal ?yk?den semptomlar ve ba?lang?? zaman? ayr? ayr? de?erlendirilmi?tir. ?zge?mi?lerinde alkol, kan transf?zyon ?yk?s?, sar?l?k ve operasyon ?yk?s? dikkate al?nm??t?r. Soyge?mi?lerinde ise ?zellikle birinci derece akrabalar?nda kronik karaci?er hastal???, HCC veya gastrointestinal sistem (GIS) kanserlerinden ?l?m varl??? ara?t?r?lm??t?r. Bu bilgilerle ilgili frekans ?al??mas? yap?lm??t?r.

Tan?sal ama?l? yap?lan i?lemler, bu i?lemlerde tan?mlanan kitle varl???, bu kitle veya kitlelerin boyutlar? ve lokalizasyonu belirtilmi?tir. Laboratuvar olarak karaci?er fonksiyon testleri, protrombin zaman? (PTZ), hemoglobin de?eri, sedimantasyon ve alfafetoprotein (AFP) de?eri incelenmeye al?nm??t?r. Bu parametreler HBsAg(+) olan (n=25) ve olmayan (n=25) (alkol, muhtemel anti HCV(+) olan ki?iler, vb.) gruplarda kar??la?t?r?lm??t?r.

?statistiksel analiz Student t testi ve non-parametrik bir test olan Mann-Whitney U testi ile yap?lm??t?r.

Olgular?n 46?s? (%92) erkek, 4?? (%8) kad?nd?. Erkek/kad?n oran? = 11/1 bulundu. Ya? ortalamas? HBsAg (+) grup i?in 54.76?2.87 (17-74) ve di?er grup i?in 52.72?3.72 (16-70) idi. Her iki grup aras?nda ya? ortalamas? bak?m?ndan fark yoktu (p=0.63). Elli olgunun 25?inde HBsAg (+), 2 olguda antiHCV (+), 4 olguda alkol, 21 olguda ameliyat, 11 olguda sar?l?k, 2 olguda kan transf?zyon ?yk?s?, 10 olguda ailede siroz, HCC veya GIS kanseri, 12 olguda bilinen kronik karaci?er hastal??? ?yk?s? (8 olguda biyopsi ile ispatlanm??) bulundu.

HBsAg (+) grupta 10 olguda operasyon ?yk?s?, 2 olguda alkol, 7 olguda sar?l?k, 1 olguda kan transf?zyon ?yk?s? varken di?er grupta 2 olguda antiHCV (+)?li?i, 11 olguda operasyon, 2 olguda alkol, 1 olguda da kan transf?zyon ?yk?s? (antiHCV+) g?sterildi.

Elli olgunun klini?e en ?ok yans?yan semptomlar? kar?n a?r?s? ve halsizlik iken assit ve kilo kayb? en s?k rastlanan bulgulard?. Semptomlar?n ba?lang?c? HBsAg (+) grupta 3.6?2.8 ay (1-12 ay), di?er grupta ise 5.5?1.8 ay (2-14 ay) ?eklinde idi. Semptomlar?n ba?lang?c? a??s?ndan iki grup aras?nda anlaml? fark yoktu (p=0.12).

Olgular?n hepsine ultrasonografi yap?lm??t?. Kitle 21 olguda sa?da, 7 olguda solda, 22 olguda ise her iki lokalizasyonda idi. Tan? an?nda kitle boyutlar? HBsAg (+) grupta ortalama 6.7?3.5 cm (2-15 cm) ve di?er grupta 8.8?2.4 cm (1-17 cm) aras?ndayd?. Tan? esnas?nda her iki grupta kitle boyutlar? a??s?ndan fark yoktu (p=0.13).

K?rkd?rt olguda tan? biyopsi ile konmu?tu. Alt? olguda ise tan? AFP y?ksekli?i (300 ng/ml ve ?zeri), ultrasonografide kitle varl???, HBsAg (+)?li?i ve kronik karaci?er hastal??? zemininde geli?mi? olmas? gibi kuvvetli veriler ve sebeplerle konmu?tu.

Olgular?n AFP, alkalen fosfataz, ALT, AST, hemoglobin, PTZ, sedimantasyon, total protein ve bilirubin de?erleri kar??la?t?r?ld?. ?ki grup aras?nda bu de?erler bak?m?ndan fark bulunamad?. Fakat HBsAg (+) grupta alb?min de?eri anlaml? olarak d???k bulundu (p=0.02).

Tedavi olarak 30 olguda kemoterapi (5 FU, FAM, mitoksantron, vb.), 3 olguda kemoterapi ve embolizasyon, 1 olguda cerrahi (trisegmentektomi) uyguland???, 16 olguda ise tedavi ?emas? ?izilemeden takipten ??kma g?r?ld?. Ancak 8 olgu izlenebilmi?, olgular 2-26 ay i?erisinde eksitus olmu?tu.

Bu ?al??mada erkek/kad?n oran? 11/1?dir. Literat?rde belirtilen 3-8/1 oran?na benzerlik g?stermektedir (1). Olgular?n ya? ortalamas? bak?m?ndan y?ksek riskli b?lgelerin risk oran?na yakla?t??? g?r?lmektedir. Y?ksek riskli b?lgelerde (HBsAg (+)?li?ine ve kronik karaci?er hastal???na s?k rastlanan b?lgeler) ya? ortalamas? 43?5 ya? (20-57 ya?) ?eklindedir (2,3).

HCC olgular?nda HBsAg (+)?li?i y?ksek riskli b?lgelerde %67 oran?na kadar ??kmaktad?r (3). Bizim olgular?m?zda ise bu oran %50 olarak bulunmu?tur. Fakat ?al??ma yap?lan gruptaki olgu say?s? az oldu?u i?in genelleme yap?lmas? m?mk?n de?ildir.

Yirmibir ameliyat ge?iren olgunun 10?unda HBsAg (+)?dir. Bak?labilen 2 hastada da antiHCV (+) bulunmu?tur. Cerrahi i?lem s?ras?nda hem hastaya hem de doktorlara kontaminasyon riskini azaltmak amac?yla gereken maksimum ?nlemler al?nmal?d?r. Kan transf?zyonlar? indike olan hastalara yap?lmal? ve verilecek ?r?nlerde titizlikle viral belirleyiciler ?al???lm?? olmal?d?r.

Hastalar?n tamam?na ultrasonografi yap?lm?? olmas? ve 44 hastada biyopsi ile kesin tan? konulmu? olmas? ultrasonografi ve biyopsinin HCC tan?s?nda d?nyada oldu?u gibi bizde de ?alt?n standart? olarak kabul edilmesini sa?lam??t?r (10).

HCC olgular?n?n b?y?k k?sm?nda kitle boyutlar?n?n tan? esnas?nda b?y?k bulunmas? olgular?n ge? tan? ald???n? d???nd?rmektedir. Bu da kronik karaci?er hastal??? olgular?nda HCC a??s?ndan y?ll?k AFP seviyesi tespiti ve ??phelenildi?i an ultrasonografi ile takibe al?nmas? gerekti?ini bir defa daha vurgulamaktad?r (10).

Sonu? olarak HCC mortalitesi ?ok y?ksek olmakla birlikte, ?nlenebilir nadir kanser t?rlerinden biridir. Toplumdaki HBsAg (+)?li?i prevalans?n?n belirlenmesi, risk alt?ndaki topluma uygun a??lama ve kronik karaci?er hastal??? tan?s? alan hastalarda uygun izlem al?nabilecek en ?nemli ?nlemlerdir.

KAYNAKLAR

  1. Rustgi VK. Epidemiology of hepatocellular carcinoma. Gastroenterol Clin North Am 1987; 16: 545-551.
  2. Kew MC. Hepatocellular carcinoma with and without cirrhosis. A comparison in Southern African Blacks. Gastroenterology 1989; 97: 136-139.
  3. Coursaget P, Maupas P, Goudeau A, et al. Primary hepatocellular carcinoma in intertropical Africa, relationship between age and hepatitis B virus etiology. J Natl Cancer Inst 1980; 65: 687-690.
  4. Sherlock S. Hepatic tumors. In: Sherlock S, ed. Disease of the liver and biliary system. 8th. ed. Oxford, Blackwell Scientific Publications, 1989: 584-617.
  5. Takayasu K, Mariyoma M, Muramatsu Y, et al. The diagnosis of small hepatocellular carcinoma, efficacy of various imaging procedures in 100 patients. Am J Radiol 1990; 155: 49-54.
  6. Kuntslinger F, Federle MP, Moss A, et al. Computed tomography of hepatocellular carcinoma. Am J Roentgenol 1980; 134: 431- 437.
  7. Tsuzuki T, Sugroka A, Ueda M, et al. Hepatic resection for hepatocellular carcinoma. Surgery 1990; 107: 511-520.
  8. Lai ECS, Choi TK, Tong SW, et al. Treatment of unresectable hepatocellular carcinoma; result of a randomized controlled trial. World J Surg 1986; 10: 501-509.
  9. Sitzman JV, Abrams R. Improved survival for hepatocellular carcinoma with combination surgery and multimodal treatment. Ann Surg 1993; 217: 149-154.
  10. Ohto M, Kurasawa E, Tsuchiya Y, et al. Ultrasonography guided percutaneous contrast medium injection and aspiration biopsy using a real time puncture transducer. Radiology 1980; 136: 171-176.

YAZI?MA ADRES?:

Dr. ?. G?lbin AYGENCEL

Feneryolu Sok. 9/10

06010 Etlik/ANKARA

Yazd?r