İç Hastalıkları Anabilim Dalının Yan Dalı Olarak Genel Dahiliye
Uzm. Dr. Şerife Gül ÖZ,
Uzm. Dr. Gülay SAİN GÜVEN, Prof. Dr. Tümay SÖZEN,
Doç. Dr. Arzu TOPELİ İSKİT,
Uzm. Dr. Alpaslan KILIÇARSLAN
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Genel Dahiliye Ünitesi, ANKARA
General Internal Medicine: A Subspeciality of Internal Medicine Department
Anahtar Kelimeler: İç hastalıkları, genel dahiliye, anabilim dalı, yan dal
Key Words: Internal medicine, general internal medicine, main trunk, subspeciality
Hastane ve hastane dışı hasta bakımında "İç Hastalıkları" uzmanlığının kökeni 1880'li yıllara kadar uzanmaktadır. İlk kez Almanya ve Avusturya'da hekimler fizyoloji, bakteriyoloji ve patolojideki son gelişmelerin ışığında klinik uygulamalar yapmaya başladı. Bu hekimlerin ilk misyonu tanı koymaktı ve en zorlu olgularda konsültan olarak çalıştılar. Dolayısıyla iç hastalıkları, esas olarak hastaneye dayanan akademik bir disiplin olarak doğdu (1).
Genel dahiliye uzmanları özellikle tanının güç konulduğu kompleks hastaların bakımı için eğitim alırlar. Bu geniş eğitim, bir hastadaki değişik vücut sistemlerini etkileyen problemlerin tanı ve tedavisinde ustalık sağlar. Genel dahiliyeciler hastalığın sosyal ve psikolojik yönleriyle de ilgilenmek üzere eğitilirler.
Bilgi, eğitim ve ustalığın bu uyumlu kombinasyonu genel dahiliye uzmanını diğer tıp uzmanları ve genel pratisyenlerden ayıran özelliktir. Titiz ve geniş bir eğitim programından sonra genel dahiliye uzmanı;
• Hastanın bütün medikal problemleri ile ilgilenecek kadar geniş kapsamlı bir eğitime sahip,
• Tanıya yaklaşımda eksiksiz, mantıklı ve bilimsel,
• Hastalığı önlemek ve tedavi etmek için ilaçları değerlendirme ve diğer tıbbi tedavileri seçme yeteneğine sahip,
• Hastalara yalnız vücut sistemleri olarak değil, bir bütün gözüyle bakan,
• Klinik karar verme ve küçülen sağlık hizmeti kaynaklarının maliyet-etkin kullanımında dikkatli bir birey haline gelir (2).
"European Union of Medical Specialists (UEMS)"in tanımına göre İç Hastalıkları Uzmanı; tıbbın bilimsel bilgileri temelinde yetişmiş, genel medikal problemleri, atipik görünümleri ve sistemik hastalıkları değerlendirme, teşhis ve tedavi etme hususunda uzmanlaşmış hekimdir. Akut, seçilmemiş olguları değerlendirme yeteneğini kazanmış, yaşam kalitesini arttırmak için tüm etik ve psikososyal faktörleri dikkate alabilen kişidir. Klinik konsültanlık, eğitim, liderlik ve yöneticilik gibi rolleri de vardır (1).
Son 30 yılda iç hastalıkları pek çok yan dala bölündü. Bazı yan dallar bağımsız departmanlar olma sürecine girdi. Ülkemizde göğüs hastalıkları uzun süredir ayrı bir departman olarak hizmet vermektedir, son yıllarda da kardiyoloji iç hastalıklarından ayrıldı.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD)'nde yapılan araştırmalar, bugünkünden daha az yan dal, daha fazla genel dahiliye uzmanına ihtiyaç olduğunu göstermiştir. Yan dal hekimlerinin genel dahiliyecilere olan oranının ne olması gerektiği konusunda kesin bir görüş birliği olmamakla birlikte %50 olması gerektiği düşünülmektedir (3-5).
DÜNYADA GENEL DAHİLİYE
Genel dahiliyenin önemli rolü son çalışmalarla tekrar kanıtlanmış, Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde genel dahiliyeye belirgin bir geri dönüş başlamıştır. Dünyada, özellikle gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfus artmaktadır. Bu durum, genel dahiliye uzmanlarına yeni ve yenilenmiş roller sağlamakla birlikte tıbbi uygulamalarda da değişiklik yapılması gereksinimi olduğunu göstermektedir. Bu tıbbi uygulamalar öncelikle geleneksel tanı koyma yöntemlerindeki değişimler, doktorların birbirleri ve diğer sağlık personeli ile çalışma yöntemlerindeki değişiklikler, giderek artan akut tıbbi bakım gereksinimi ve giderek artan tetkik-tedavi maliyetinin azaltılması konularını kapsamaktadır.
Ülkeler arasında bu sorunların çözümü aşamasında genel dahiliye uzmanlarına düşen rol konusunda genel bir görüş birliği sağlanamamış, genel dahiliye eğitimi standartları belirlenememiştir. Bu bölümde değişik ülkelerin sistemlerinden alınan örnekler verilmiştir.
1. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
ABD'de iç hastalıkları, 1886 yılında "The American Association of Physicians"ın kuruluşu ile başlar. Küçük bir akademik dahiliyeci grup Avrupa'dan tıbbi tanıya bilimsel yaklaşımı getirmişler ve akademik, elit, hastaneye dayalı bir bilim dalının kurucuları olmuşlardır. 1936 yılında "American Board of Internal Medicine"ın kurulması ile toplum tarafından tanınmaya başlayan bu bilim dalı İkinci Dünya Savaşı'nı takiben resmi eğitim, bilimsel laboratuvarlar, akademik sağlık bilimi merkezleri ve bu merkezlerde yapılan bilimsel keşiflerle gelişmiş, ABD'deki en geniş kapsamlı bilim dalı haline gelmiştir. İç hastalıkları, 1970'li yıllarda kendi içinde ileri tetkik ve tedavi amacıyla bilim ve teknolojiden temel alan 13 yan dala bölünmüştür. Bu dönem "tıbbi mucizeler" dönemi olmasına rağmen maliyeti yüksektir (6).
1980'li yılların ortalarında hükümet ve iş dünyası Amerikan sağlık harcamalarındaki maliyet artışının yavaşlatılmasına karar vermiş ve "iç hastalıkları terapisti" dönemi 50 yıl sonra sancılı bir metamorfozla yerini "yönetici" dönemine bırakmıştır. Bu yeni dönemin amacı yeni bir organizasyona giderek israfı önlemek, masrafları azaltmak, buna karşın hala teknolojik mucizeler gerçekleştirmek ve olabilecek en düşük maliyete en kaliteli bakımı sağlamaktır. 1987 yılında "The American Board of Internal Medicine's Task Force on the Future of Internal Medicine" bu yeni döneme uygun olarak iç hastalıkları uzmanının, hasta bakımının yöneticisi rolünü üstlenmesini önermiş ve iç hastalıkları ve yan dallarının birbiriyle kaynaşmış tek bir disiplin olarak kalmasını kuvvetle tavsiye etmiştir. Bu tavsiye doğrultusunda Amerikan İç Hastalıkları da parçalanmayı reddederek bütün yan dalların ana gövde olan genel dahiliyeden kaynaklandığı tezini desteklemiştir. İç hastalıkları, karışık zamanlarda ortak değerler ve prensiplere sahip geniş ve tek bir disiplinin 13 veya daha fazla küçük bilim dalından daha yararlı olduğunu öngörmüştür.
Eğitim ve sertifikalandırma yoluyla birliği sağladıktan sonra Amerikan İç Hastalıkları, disiplinin faaliyet alanını genişleterek yeni yönetici rolüne adapte olmaya başlamıştır. 1997 yılında eğitim gereksinimleri ile daha geniş bir iç hastalıkları kapsamı geliştirilmiştir. İç hastalıkları, geleneksel tanı ve tedavi alanının yanına, sağlık koruma ve hastalık önleme çalışma ve uygulamalarını da eklemiştir. Artık bakımın yeni odakları yalnız hasta olanlar değil, tüm kadınlar ve erkeklerdir. Yaş sınırı da genişletilerek adölesan döneminden ihtiyarlık dönemine kadar kapsanmıştır.
Günümüzde, iç hastalıkları hem bir akademik disiplin hem de uygulamalı bir bilim dalıdır. Akademik bir disiplin olarak tıp fakültesi yıllık müfredat programının %25'inin eğitimini vermektedir. Pratik uygulama olarak ise Amerikan İç Hastalıkları uzmanları, erişkin birinci basamak sağlık hizmetlerinin üçte birini sağlamaktadır. Bazı iç hastalıkları uzmanları (hospitalistler) uygulamalarını hastanedeki hastaların bakımı ile sınırlandırır. Amerikan İç Hastalıkları uzmanlarının %60'ından fazlası bir yan dal eğitimi almış, hastane ve hastane dışında konsültan olarak çalışmayı seçmişlerdir. İç hastalıkları uzmanları eğitimci ve araştırmacı olarak akademik sağlık sistemi içinde eğitim ve araştırma programları yaparlar. İç hastalıkları uzmanı olan idareciler; hükümetler, sigorta şirketleri ve diğer kuruluşlar için sağlık hizmeti planlarını yönetir, klinik değerlendirmeler yaparlar (6).
Tıp fakültesi mezunları üç yıl süren hastaneye dayalı iç hastalıkları uzmanlık eğitiminden sonra genel dahiliye, allerji ve immünoloji, kardiyoloji, endokrinoloji ve metabolizma, gastroenteroloji, hematoloji, infeksiyon hastalıkları, nefroloji, onkoloji, pulmoner hastalıklar, romatoloji ve geriatri yan dallarında uzmanlaşabilirler.
ABD'de genel dahiliye yan dal uzmanlık eğitimi iki yıllık, klinisyen-araştırmacı, klinisyen-eğitimci, klinisyen ve sağlık yöneticisi yetiştirmeyi amaçlayan bir programdır. Eğitim metotları öğrenimi ve uygulamaları (gözetmenli), araştırma metotları öğrenimi ve uygulamaları (gözetmenli), yönetici/idareci metotları/ustalığı öğrenimi, hastane içi klinik uygulamalar, hastane dışı klinik uygulamalar, araştırma projelerine katılmak eğitim aktivitelerini oluşturur. İç hastalıkları uzmanlarını akademik genel dahiliye kariyeri ve klinik araştırmalar yürütmek için eğitir. Klinisyen, eğitimci ve araştırmacı yeteneklerini geliştirmelerini sağlar (7).
ABD'de genel dahiliye yan dal uzmanlık eğitiminin nasıl yürütüldüğü konusunda, deneyimli ve tanınmış eğitim kurumlarından bazılarından örnekler aşağıda verilmiştir:
"Mayo Clinic Rochester"da verilen genel dahiliye yan dal uzmanlık eğitimi, iç hastalıkları uzmanını akademik genel dahiliye kariyeri için tümüyle eğiten ve klinik araştırma becerileri kazandıran iki yıllık bir programdan oluşmaktadır. Uzman araştırma görevlisine hastane içi ve hastane dışı tıp üzerine klinik eğitim; epidemiyoloji, istatistik ve araştırma tasarımında bir yıllık sertifika veya bir klinik araştırma derecesinde master ile sonuçlanan mezuniyet sonrası kursu; Mayo Clinic araştırmacıları ile araştırma iş birliği olanağı verilmektedir. Programın hedefi klinisyen-araştırmacı ve klinisyen-eğitimci yetiştirmektir. Uzman araştırma görevlisi ilk yıl hastane dışı ve içi tıbbi uygulamalar, medikal konsültasyon ve elektif rotasyonlar; ikinci yıl araştırma projesi yürütmek ve bitirmekle yükümlüdür (8). Uzman araştırma görevlisinin katılmakla yükümlü olduğu toplantılar; dergi klübü, araştırma toplantıları, eğitim metotları toplantıları ve klinik toplantılardır. En az bir bağımsız araştırma yürütmekle yükümlüdür. Araştırmacı olarak yer alabileceği araştırma alanları geriatri, koruyucu/mesleki tıp, epidemiyoloji/klinik epidemiyoloji, tıbbi eğitim, sağlık servislerinin uygun kullanımı, karar analizi/klinik karar verme, klinik farmakoloji, medikal bilişim/bilgisayar, sağlık politikası, klinik gözlem çalışmaları (olgu çalışmaları) ve klinik araştırmalardır (9).
"Harvard Medical School Faculty Development" genel dahiliye yan dal uzmanlık eğitimi, iki yıllık araştırmaya dönük bir akademik uzmanlık eğitimidir. Uzmanlık eğitimi alanların halk sağlığı master derecesini tamamlaması beklenir. Bu program, klinik epidemiyoloji, sağlık servisleri araştırması, biyoistatistik ve karar verme bilimi tekniklerine dayalı araştırma kariyeri yürütecek olan bireylere yönelik tasarlanmıştır. Her uzmanlık eğitimi alan bireyin orjinal bir araştırma projesini yürütmesi ve ortaya koyması beklenir. Araştırmacı olarak yer alabileceği araştırma alanları geriatri, koruyucu/mesleki tıp, epidemiyoloji/klinik epidemiyoloji, tıbbi eğitim, sağlık servislerinin uygun kullanımı, sağlık ekonomisi, karar analizi/klinik karar verme, klinik farmakoloji, medikal bilişim/bilgisayar, tıbbi etik/hukuk, davranış ve sosyal tıp, halk sağlığı, sağlık politikası, klinik gözlem çalışmaları (olgu çalışmaları) ve klinik araştırmalardır. Uzman araştırma görevlisinin katılmakla yükümlü olduğu toplantılar; dergi klübü, araştırma toplantıları, eğitim metotları toplantıları ve klinik toplantılardır. En az iki bağımsız araştırma yürütmekle yükümlüdür (10).
"John Hopkins Üniversitesi" iki esnek yol uygulamaktadır: Klinik araştırma ve tıp eğitimi. Klinik araştırma yolu epidemi önleme, koruyucu hekimlik, halk sağlığını iyileştirme teknolojileri değerlendirmesi, bakım kalitesi, sağlık ekonomisi, biyoetik, davranış tedavisi, gerontoloji ve AIDS konularına ağırlık verilen iki veya üç yıllık bir eğitim sürecidir. Eğitim yolu ise eğitim becerileri, müfredat geliştirme ve uygulama üzerine iki yıllık bir eğitim seçeneğidir. Uzman araştırma görevlisinin yer alabileceği araştırma alanları ve katılmakla yükümlü oldukları toplantılar önceki örneklerle aynıdır (11).
"The Cleveland Clinic Foundation" genel dahiliye yan dal eğitimi iç hastalıklarında geleceğin liderlerini eğitmek üzere tasarlanmış iki yıllık bir programdır. Bu uzmanlık eğitim programı uzman araştırma görevlilerine araştırma tasarımı, eğitim etkinliği, uygulama yönetimi, humanistik tıp ve kariyer geliştirme alanlarında eğitilmek üzere %50'nin üzerinde korunmuş zaman sağlar. Bunlara ilaveten sağlık servisi araştırmaları, tıbbi eğitim ve/veya kalite geliştirme konularında, deneyimli bir fakülte danışmanı ile birlikte araştırma projeleri yürütürler ve genel dahiliye departmanında klinik uygulama ve eğitim etkinliklerinde yer alırlar. Programın kariyer hedefi klinisyen-araştırmacı, klinisyen-eğitimci, klinisyen, sağlık yöneticisi ve kadın sağlığı uzmanı yetiştirmektir. Bireylerin araştırmacı olarak katılabileceği araştırma alanları geriatri, epidemiyoloji/klinik epidemiyoloji, tıbbi eğitim, sağlık servislerinin uygun kullanımı, sağlık ekonomisi, tıbbi bilişim, klinik gözlem çalışmaları ve klinik katılım çalışmalarıdır. Katılmakla yükümlü oldukları toplantılar önceki örneklerle aynıdır. En az iki bağımsız proje yürütmeleri beklenir (12).
2. Avrupa Ülkeleri
1993 yılında, UEMS Avrupa Topluluğu'ndaki medikal bilim dallarının eğitimine ilişkin bir beyanname oluşturdu. Bu beyannameye göre iç hastalıkları ve yan dal uzmanlık eğitiminde temel bilgi ve uygulamaların ortak eğitimi amacıyla belirli bir süre anabilim dalı eğitimi zorunluluğu getirilmiştir (13). 1997 yılında iç hastalıkları ile ilişkili tüm bilim dalları için en az iki yıl anabilim dalı eğitimi ve toplam altı yıllık eğitimin gerekliliği belirlenmiştir (14). Ancak halen Avrupa Topluluğu ülkeleri arasında gerek ortak ana dal eğitimi gerekse iç hastalıkları uzmanlık eğitimi süresinde ve içeriğinde belirli standartlar yerleştirilememiştir (15). "European Federation of Internal Medicine (EFIM)"; iç hastalıklarının uzmanlık eğitimi, hastanelerde, araştırma ve kalite kontrolü gibi birçok alanda daha geniş klinik olanaklara sahip olması ve Avrupa'daki iç hastalıkları toplulukları arasında sıkı ilişkiler geliştirmek üzere kurulmuştur ve bu yönde faaliyet göstermektedir (16).
Avrupa'da genel dahiliye bir yan dal olarak görülmemekle birlikte genel dahiliye uzmanlık eğitimi için de diğer yan dal eğitimleri gibi ortak bir ana dal eğitiminden sonra yapılan ve dört yıl süren bir eğitim gerekmektedir. Diğer bir deyişle endokrinoloji, gastroenteroloji, hematoloji, nefroloji, romatoloji, onkoloji, infeksiyon hastalıkları gibi yan dal uzmanı olmak için kaç yıl eğitim almak gerekliyse genel dahiliye uzmanı olmak için de o kadar süre eğitim almak gerekmektedir. Pratikte genel dahiliye uzmanlık eğitiminin yan dal uzmanlık eğitimlerinden tek farkı ana dal eğitimi olarak adlandırılmış olmasıdır (13-15).
3. Avustralya-Yeni Zelanda
Avustralya ve Yeni Zelanda'da iç hastalıkları uzmanlık eğitimi altı yıldır. Her biri üç yıldan oluşan temel eğitim ve ileri eğitim dönemleri vardır. Üç yıllık temel eğitimin sonunda ileri eğitime devam edebilmek için bir sınav yapılır (17,18). Altı yıllık eğitimin sonunda genel dahiliyede de diğer yan dallarda olduğu gibi uzmanlık eğitimi almak mümkündür. Genel dahiliye uzmanlık eğitiminin süresi üç yıldır. En az 12 ay, en fazla 18 ay genel dahiliye ünitelerinde çalışma, en az iki dönem altı ay süreyle yan dal eğitimi alma zorunluluğu vardır. Uzman araştırma görevlilerinden yıllık bildirimler istenir. Bu bildirimlerde bir tıp dergisinde yayını olması veya büyük bilimsel bir toplantıda prezentasyon yapması standart olarak istenir. Tüm eğitimin aynı hastanede yapılması ve bir kasaba hastanesinde 6-12 aylık bir çalışma dönemi önerilir. Genel dahiliye bilim dalı için gerekli olan kanıta dayalı tıp, klinik epidemiyoloji, veri analizi gibi akademik yeteneklerin öğrenilmesi ve iki yıl araştırma programlarında çalışması istenir (19). Bu eğitimin sonucunda genel dahiliye uzmanı olan ve "konsültan genel dahiliyeci" ünvanını alanlar bir üniversite akademik biriminde araştırmalar yürütebilirler, bölge hastanelerine yüksek klinik ve teknik hizmet sağlayabilirler veya büyük şehirlerde bağımsız olarak veya bir başka yan dal uzmanıyla birlikte değişik alanlarda çalışabilirler. Tıp fakültesi öğrencilerine, sürekli eğitim alan mezunlara eğitim verebilirler, hastaneler veya diğer kuruluşlarda medikal yönetici olabilirler (1,18,19).
4. Türkiye
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı'na bağlı Genel Dahiliye Ünitesi'nde poliklinik, dahiliye dışı hastane servislerinin dahiliye konsültasyonları, dahiliye servislerinde konsültan doktor hizmeti ve check-up merkezinde sağlam insan muayeneleri yapılmaktadır. Ayrıca, genel dahiliye ünitesinin önemli bir birimi olan yoğun bakım ünitesinde kritik hastaların bakımı yürütülmektedir. Hacettepe Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı'nda uzmanlık eğitimi alan araştırma görevlileri yukarıda bahsedilen hizmetler bağlamında dört yıllık uzmanlık eğitiminin altı ayında genel dahiliye ünitesi öğretim elemanları tarafından eğitilmektedirler.
Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde İç Hastalıkları Anabilim Dalı'na bağlı İç Hastalıkları Bilim Dalı vardır. Uzmanlık eğitimi asıl olarak İç Hastalıkları Bilim Dalı'nın bir etkinliği olarak sürdürülmekte ve araştırma görevlileri birinci ve dördüncü yıl bu bilim dalında eğitim almaktadırlar.
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı bünyesinde de Genel Dahiliye Bilim Dalı mevcuttur.
Türkiye İç Hastalıkları Derneği de EFIM'nin üyesi olan İç Hastalıkları Dernekleri arasındadır (16).
SONUÇ
Genel dahiliye; akut ve kronik hastalıklar için bakımı, sağlığın korunmasını, hastanın sorunlarının psikolojik ve sosyal yönleri ile ilgilenmeyi içerir. Genel dahiliyenin merkezi hastadır; esas olarak dışarıdan gelen hastaya yöneliktir ve bir insanın, sağlığını koruma ve sağlıklı kalmasını da içeren, uzun süreli izlemine odaklanır (1).
Yan dal uzmanları, uygulamalarını tek vücut sisteminin problemlerine veya tıbbi bilginin özel bir alanına sınırlayan iç hastalıkları uzmanlarıdır. Yan dal hekimlerinin kendi konuları dışındaki konulardan uzak kalmaları, tanısal amaçlı fazla sayıda tetkike başvurmalarına, dolayısıyla da maliyetin artmasına neden olmaktadır. Klinik araştırmacı yetiştirme uğruna geliştirilen yan dal uzmanlığı sistemi, maalesef araştırmacı sayısında artış da sağlayamamıştır.
Klinik değerlendirme, teşhis yeteneği, problem çözme ve karar verme dahiliyenin ana bileşenleridir. Bu yetenekleri, suni olarak ayırdığımız yan dallara başvuran hastaları değerlendirerek değil, seçilmemiş bir hasta grubunda tüm hastalık olasılıklarını gözden geçirmeye çalışarak kazanabiliriz. Dar bir alanda uzun süreli çalışmanın perspektifin kaybolması gibi ciddi bir sonucu olabilir. Sadece bir yan dalın alanına uyan şikayetlerle başvuran hastaların değerlendirilmesinde çoğunlukla bir problem yaşanmamaktadır. Ancak değişik şikayet ve/veya başka hastalıkları olan hastaların tam olarak değerlendirilmesi mümkün olamayabilmektedir. Devamlılık ve etraflı bakış açısı genel dahiliye hekiminin avantajlarıdır.
Genel dahiliyenin perioperatif tıp, obstetrik tıp, klinik farmakoloji, iş sağlığı, geriatrik tıp ve kronik hastalık tedavisi gibi kompleks ve multisistem sorunları olan hastalara yönelik bilgi ve ustalığı diğer disiplinlerin de giderek daha fazla dikkatini çekmektedir. Ayrıca, genel dahiliye uzmanlarının beceri ve deneyimleri doğal olarak, tıp fakültesi öğrencilerinden temel veya ileri tıp eğitimi yapan mezunlara kadar yayılan geniş bir yelpazeye danışmanlık, öğretmenlik ve akıl hocalığı yapmalarına yol açmıştır. Hemşirelikle bağlantılı sağlık programları, rehabilitasyon ve halk sağlığı programlarına katılım beraberinde her iki uzmanlıkta da geniş etki alanı sağlamıştır.
Genel dahiliyecilerin, araştırma alanında ve doktora üstü uzman araştırma görevlilerinin denetimi konusundaki rolü de önemi artan başka bir alandır. İlgi alanları kanıta dayalı tıp, sağlık hizmeti araştırma ve kalite arttırma aktivitelerini içerir. Yeni ve güncellenmiş klinik uygulama rehberleri, genel dahiliyecilere değer ve prestij kazandırır (1,18,19).
Ülkemiz şartları ve gelişmiş ülkelerde yapılan araştırmalar dikkate alınarak, aşağıdaki öneriler yapılmıştır:
• Genel dahiliye hekimlerinin yan dal hekimlerine oranının %50'ye yaklaştırılması,
• Üç yıl genel dahiliye yan dal uzmanlığı;
∗ Dokuz ay genel dahiliye polikliniği,
∗ Dokuz ay dahili servis konsültanlığı,
∗ Oniki ay diğer departman rotasyonu;
- Halk sağlığı İki ay
- Klinik farmakoloji Bir ay
- Acil poliklinik İki ay
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon İki ay
- Dermatoloji İki ay
- Nöroloji İki ay
- Psikiyatri Bir ay
∗ Tez Altı ay
"Geniş" bakış açısına sahip genel dahiliye uzmanları ile "derin" bilgiye sahip yan dal uzmanlarının iş birliği içinde çalışması, verilen sağlık hizmetinin etkinliğini ve kalitesini arttıracaktır.
KAYNAKLAR
YAZIŞMA ADRESİ
Uzm. Dr. Şerife Gül ÖZ
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı
Genel Dahiliye Ünitesi
06100 Hacettepe-ANKARA